Ánh sáng

[James Duong]

@ Phương Râu Bin Laden: ý em là phải mua đèn nhưng không cần đốt quá nhiều tiền vào nó.

Cám ơn các bác đã ủng hộ, em xin xông thẳng vào vấn đề. Em sẽ cố gắng tập trung vào các vấn đề thật thiết thực, bỏ qua hết những gì không liên quan vì ở đây chúng ta là thợ ảnh chứ không phải kĩ sư quang học hay gì gì đấy.

I. Tính chất của ánh sáng:

Lại xông thẳng vào vấn đề, bác nào mà học nhiếp ảnh thế nào cũng bị nhồi nhét vào đầu 3 cái tốc độ ánh sáng, frequency, nhố nhăng và nhố nhăng. JD chỉ cần các bác nhớ 1 điều duy nhất, quan trọng nhất:

Càng gần nguồn sáng thì ánh sáng càng mềm mại, càng xa nguồn sáng thì ánh sáng càng gắt.
Tương tự, nguồn sáng càng to so với chủ thể thì ánh sáng trên chủ thể càng mềm mại; ngược lại, nguồn sáng càng nhỏ so với chủ thể thì ánh sáng càng gắt.

Để giải thích thì cũng dễ hiểu thôi, càng gần nguồn sáng thì nguồn sáng càng lớn so với chủ thể, ánh sáng sẽ bao phủ diện tích rộng hơn, ít đổ bóng hơn ---> cho ta ánh sáng mềm mại hơn.

Ví dụ thực tiễn: các bác đặt ly nước A bên thật cửa sổ rồi đặt ly nước B bên bàn khác bên trong. Chúng ta sẽ thấy ly nước A bên cửa sổ sẽ không có bóng đổ trên bàn, nhưng ly nước B ở bên trong phòng sẽ có bóng đổ dưới bàn.

Ví dụ 2 bức ảnh dưới đây dùng chung 1 nguồn sáng, ly nước A đặt gần cửa sổ nên không thấy bóng đổ, nếu có thì rất rất ít, trong khi ly nước B đặt xa cửa sổ nên thấy rõ bóng đổ trên bàn.

Ly nước A



Ly nước B



Em lại nhắc lại là cái tính chất càng gần càng mịn, càng to càng mịn là cực kỳ quan trọng, nó liên quan tới việc sử dụng đèn sau này.

Lưu ý: có bác hỏi về lượng ánh sáng và hướng ánh sáng, em xin trả lời luôn là không cần quan tâm đến nó. Não người thì có hạn, kiến thức thì vô biên, chỉ cần nhớ những cái gì sử dụng được, nên bỏ đi những gì không liên quan.

Lượng ánh sáng: nếu nhiều sáng thì ta khép khẩu, tăng tốc, hạ ISO, không thành vấn đề. Kể cả những thứ như inverse square law cũng không cần phải biết.

Hướng ánh sáng: em thây rất buồn cười là quá nhiều bài viết trên mạng nói về butterfly lighting, loop lighting, short lighting, broad lighting, vân vân. Em xin nói thẳng là những cái đấy chỉ mang đi lừa gà thôi. Bản thân rất nhiều các nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp không biết những cái đấy là gì. Bên Mỹ đợt trước hay có mấy cái Câu lạc bộ Nhiếp ảnh mời mấy anh nhiếp ảnh gia ghẻ đến dạy rồi nói về 3 cái broad, short, loop, split lighting. Mấy anh mấy chị ngồi dưới gật gù tưởng đấy là kiến thức ghê gớm lắm. Trên thực tế chúng ta không cần phải biết tên gọi hay những cái đấy là gì, mà phải biết chúng ta muốn tạo ra bức ảnh như thế nào, em sẽ trình bày vào phần sau.

Tóm tắt phần này:

Càng gần nguồn sáng thì ánh sáng càng mềm mại
Nguồn sáng càng to so với chủ thể thì ánh sáng trên chủ thể càng mềm mại

[Bò tái lăn]

Lâu lâu vắng bác JD, phố thiếu lửa hẳn :D. Chưa có đèn nhưng cũng lót cái dép hóng hớt xem thế nào.

@Anti - lốp: Bác ko phải lo đèn đóm đâu, thích thì qua em. Em đang có Sb600 nhưng sắp có thêm Sb900 :D

[James Duong]

Trước khi đi vào vấn đề các loại đèn thì JD xin dành 1 ít thời gian nhấn mạnh vào 1 số tính chất tối quan trọng của đèn. Trong nhiếp ảnh có 2 loại đèn:

1. Continuous light:

Đây là loại đèn phát ra ánh sáng liên tục, ví dụ như đèn bàn, và các loại đèn bóng. Thực ra đèn tuýp (nê-ôn) phát ra ánh sáng chớp nhưng vì chớp quá nhanh nên mắt thường không thấy được nên tưởng là đèn thường. Trước kia ... lâu lắm rồi, từ thời ơi trời, khi chưa ra đời đèn strobe thì người ta chỉ sử dụng loại đèn này, continuous light hay còn gọi là hot light.

Lý do tại sao gọi là hot light vì nó nóng. Cái ưu điểm của loại đèn này là trông thế nào thì chụp thế ấy, nghĩa là khi chiếu đèn vào mẫu thì thấy luôn highlight, shadow, vân vân. Tuy nhiên, lợi bất cập hại khi dường như loại đèn này chỉ thích hợp cho chụp 1 số sản phẩm. Do tính chất của nó là nóng nên không phù hợp cho chụp người và chụp thức ăn. Nếu bác nào có biết qua về holywood lighting thì nó chính là loại đèn người ta sử dụng, rất chói, gắt, bóng đổ mạnh và rõ. Loại đèn này hiện nay rất ít người sử dụng.

2. Đèn strobe:
Là loại đèn phổ biến nhất bây giờ, từ trong nhà ra đến ngoài đường, từ đám cưới cho đến thời trang, mọi chỗ mọi nơi. Đèn strobe cho ra ánh sáng chớp, tức là chỉ chớp lên 1 lần thôi, bao gồm các loại đèn như Canon speedlight, Nikon speedlight, Broncolor, Bowen, Travellite, vân vân và vân vân.

* Tính chất của đèn strobe khi sử dụng với máy ảnh:
Do loại đèn này chỉ chớp ra ánh sáng trong 1 tíc tắc nên tốc độ màn trập (shutter speed) không liên quan tới độ sáng. Trên mạng bây giờ có rất nhiều bài giải thích về vấn đề này, nhiều bác giỏi về vật lý nên trả lời cao siêu quá, gây khó hiểu cho người chụp. Em thì giải thích theo cách giản dị cho dễ hiểu: cái đèn nó chỉ chớp ra ánh sáng trong 1 tic tắc nên chúng ta có phơi sáng lâu hơn (ví dụ giảm từ 1/60s xuống 1/30s) thì ảnh cũng không sáng hơn vì sau khi đèn chớp rồi tắt ngay, đâu còn ánh sáng chui vào sensor nữa.

Mặc dù tốc độ màn trập không ảnh hưởng đến độ sáng của ảnh nhưng với máy DSLR, chúng ta không thể sử dụng tốc độ nào cũng được. Em phải nhấn mạnh cái này vì bản thân em ngày trước cũng bị gặp phải. Ngoài ra, khi em nói về vấn đề này với 1 người bạn thì anh ta nói rằng: "Nếu tốc độ màn trập không ảnh hưởng đến độ sáng của ảnh thì em cứ để hẳn tốc độ 1/500s để bảo đảm nếu có rung tay thì ảnh vẫn nét." Nghe qua thì có vẻ có lý nhưng thực tế không phải vậy vì với máy DSLR, chúng ta có tốc độ tối đa để chụp với đèn strobe, gọi là sync speed. Chúng ta sẽ bàn cụ thể về sync speed vào các phần sau.

[James Duong]

II. Đèn speed light:

1. On camera flash:

Khi chúng ta gắn speedlight lên trên body thì tốt nhất nên để chế độ TTL là tốt nhất để tiết kiệm thời gian và để đạt kết quả chính xác.

Trong thân máy thì chúng ta phải để chế độ M. Tại sao phải để chế độ M ?!?!! Như đã nói ở trên, tốc độ màn trập không ảnh hưởng đến độ sáng của chủ thể, chỉ có khẩu độ và ISO mới quyết định đến độ sáng của chủ thể. Khi đó, tốc độ màn chập do ta điều khiển quyết định đến độ sáng của background. Do sync speed (tốc độ cao nhất để chụp cùng flash) ở mỗi dòng máy khác nhau, các máy high-end thường là 1/250s, các máy khác thường là 1/200s ví dụ như D5000. Vì vậy, khi để ở chế độ M, tốc độ cao nhất của D5000 sẽ là 1/200s, các bác có xoay,có vặn thế nào đi chăng nữa thì cũng không thể đẩy tốc độ cao hơn được.

Do gắn flash ở trên body nên máy móc sẽ tính toán để đèn cho ra cường độ sáng chuẩn nhất tại chế độ TTL. Các bác có thể điều chỉnh khẩu độ để kiểm soát depth of field theo ý muốn và đèn sẽ chớp ra dựa trên ISO và khẩu độ mà các bác chọn.

* Chú ý: thực ra tốc độ màn trập có thể ảnh hưởng đến chủ thể trong 1 số trường hợp đặc biệt. Ví dụ như bác chụp mẫu trong 1 căn phòng có đèn đỏ, bác giảm tốc độ chụp xuống thấp để ánh đèn đỏ hắt lên người mẫu, để lấy thêm 1 ít gam đỏ vào bức ảnh chẳng hạn.

Ví dụ như bức ảnh này (bức này em không dùng on camera flash) nhưng về lý thuyết thì nó tương tự nên em lấy làm ví dụ:
Mặt của mẫu được đèn SB800 chiếu sáng. Em hạ thấp tốc độ xuống để lấy ánh sáng mặt trời làm ven tóc đỏ của mẫu, nếu em để tốc độ cao thì sẽ không có cái phần đỏ đỏ ở tóc mẫu.

[Bò tái lăn]

Bác JD viết bài đúng lúc em cần ! Nghe lời bác hồi lâu em quyết định lấy SB600 về chụp, bây giờ có đồ để áp dụng bài viết của bác rồi.
Gửi đến bác lời chào thân ái và quyết thắng của em !

[rookie_sg]

Đã đọc 1 bài tương tự của bác Bow, chủ đề này rất hay, rút ra đc thêm 1 ý là nguồn sáng càng gần thì diffuse càng "mềm", phải về test mới đc

[giakhang]

Rất đơn giản để thực hành, để nắm rỏ hiệu ứng cần ngiên cứu thêm.

[James Duong]

On camera flash tiện lợi và nhanh chóng, phù hợp cho việc chụp tiệc tùng và sự kiên. Tuy nhiên, nó sẽ không thể mang đến kết quả tốt nhất. Lý do đơn giản là khi chúng ta dùng on camera flash, đèn oánh thẳng vào mặt mẫu góc 90 độ khiến cho phần bên trái và phần bên phải của mặt sáng như nhau. Mặt người do đó sẽ không nổi khối, bị bẹt và không có cảm giác hiệu ứng 3 chiều.

* Chỗ này JD xin ghi chú 1 chút: do mê tiền, mê gái và thích gái đẹp nên JD chỉ chụp người và chủ yếu là gái.Vì vậy, các hướng dẫn sẽ tập trung vào đối tượng người mẫu, thời trang và chân dung. Chụp sản phẩm yêu cầu các kĩ thuật ánh sáng rất khác, JD sẽ không bàn đến vấn đề đó ở đây.

Như đã nói ở trên, nói to tát là do bản năng vươn lên của con người, nói nhỏ nhẹ là do chụp on-camera flash chán mẹ nó rồi, chúng ta cùng nhau tìm đến off-camera flash để cải thiện đứa con tinh thần và cũng để nâng cao tay nghề.

Ông bà đã dạy: có thực mới vực được đạo. Triết học Mác-Lênin ngày xưa có phán: Vật chất quyết định tinh thần. Mấy thằng nhiếp ảnh bảo nhau: có thiết bị thì mới chụp được.

Muốn chụp off-camera flash chúng ta phải có 1 số thứ nhất định:

1. Đèn flash:
Do chụp off camera nên chúng ta không thể để chế độ TTL được. Điều đó hơi dở nhưng cái hay là tiết kiệm được cực nhiều tiền. Bất kể bác dùng body Nikon hay Canon, bác mua đèn gì cũng được, cái đèn thực ra nó chỉ đắt ở TTL thôi. Bác dùng máy Canon nhưng cũng có thể dùng mấy con đèn ghẻ của Nikon như SB 26. Chúng ta cũng có thể tiết kiệm tiền mua đèn Vivitar chưa đến $95 USD. Không cần phải mua SB 800 hay SB 900 hay Canon 580EX. Phí tiền, mua về xong có dùng được TTL đâu.

Tuy nhiên (sao dạo này mình nhiều từ tuy nhiên thế nhẩy ???), tuy nhiên, nếu đã đầu tư mua đèn thì em vẫn khuyên các Nikonians mua SB 600. Những lúc cần chụp tiệc tùng sự kiện thì vẫn cắm SB 600 lên body mà TTL được. Cá nhân em không thích SB 800 lắm vì nó hay nhảy sang chế độ sleep mode để tiết kiệm pin quá.

2. Chân đèn + Thanh cắm dù:

Em không biết cái này ở VN giá cả bao nhiêu nhưng em nghĩ là nó không đắt. Đây là chân đèn và thanh cắm dù của em.







Cái này thì ông bán hàng chắc sẽ nói tường tận với các bác 1 cách dễ dàng, cái thanh cắm dù có cái lỗ để xuyên dù vào và thanh gạt để chỉnh độ chúc xuống hay ngước lên của đèn.

[Bò tái lăn]

@JD: em vừa nhận lịch công tác lúc chiều, tháng 3 tới em sẽ làm việc ở Montréal và New York tổng cộng 18 ngày. Ko biết từ đó đến thành phố bác ở có tiện đi lại ko nhỉ ? Em mang mực khô sang luôn.

[James Duong]

3. Wireless transmitter:

Do đèn để off-camera nên chúng ta phải có cái gì đó để kích hoạt nó. Trước khi khuyên các bác nên mua loại nào, em xin giới thiệu sơ qua về các loại thiết bị kích hoạt, có 4 loại tất cả:

a. Optical Slave:

Kích hoạt bằng ánh sáng, chúng ta thường gắn cục này dưới chân đèn flash, khi có ánh sáng chớp lên thì cục này sẽ bị kích hoạt và kích vào đèn flash để đèn chớp lên.

Cách sử dụng: đây là 1 món quà mà Nikon đã làm cho khách hàng từ lâu và Canon mới bắt đầu áp dụng vào body 7D. Các bác có thể dùng cái đèn cóc của camera, khi chụp, đèn cóc này sẽ chớp lên, đèn flash nhận được ánh sáng sẽ chớp ra ánh sáng.

Nếu máy của các bác không có chế độ này thì cũng đừng lo vì cách làm này em không thích và cũng khuyên các bác không nên dùng vì 2 lý do. Lý do thứ nhất, khi đèn cóc nhá lên, ít nhiều sẽ đánh sáng lên chủ thể trong khi chúng ta không muốn chuyện đó. Cái quan trọng hơn là sẽ làm cho người mẫu - khách hàng chói mắt, khó chịu. Lý do thứ 2 là đèn flash phải nhận được ánh sáng từ đèn cóc, cái bất cập là ở chỗ này đây. Có phải lúc nào các bác cũng để đèn flash ở phía trước và gần mình đâu, có khi bác để đèn phía sau bác, có khi bác dùng ống kính tele, đứng tít ra xa, làm sao để cho ánh sáng từ đèn cóc tới được đèn flash. Tóm lại cách này em đã dùng nhưng không thích. Đây là bức ảnh duy nhất em dùng cách làm này và không bao giờ dùng lại nữa, vẫn ra được ảnh theo ý muốn nhưng quá bất cập.




b. Infrared Transmitter:
Tiếng Việt hình như là tia hồng ngoại, có dùng cho điều khiển TV nữa. Lợi thế của việc dùng tia hồng ngoại là nó có thể chuyên trở các thông tin cần thiết để cho đèn flash có thể đánh TTL. Nikon sản xuất cục phát SU-800, các bác có thể sử dụng cục SU-800 gắn trên camera để điều khiển các đèn khác theo mode TTL. Nghe qua thì hay và phù hợp với các bác chụp hoa lá cành, macro dí bén nhưng rất không phù hợp với các anh em mê gái. Lý do cũng chỉ vì cục SU-800 phải nhìn thấy được đèn flash. Em lấy ví dụ cụ thể, nếu bác để đèn đằng sau mẫu để làm đèn tóc thì chắc chắn 100% là cái đèn đó sẽ không phát sáng do tia hồng ngoại đã bị mẫu chặn.
Chụp trong nhà thì làm được do tia hồng ngoại có thể dội vào tường. Tuy nhiên, em cũng không khuyên cách này vì đã dùng off camera flash, chúng ta nên dùng chế độ Manual, ko nên dùng TTL vì những lý do em sẽ trình bày ở các phần sau liên quan hơn. Ngoài ra, nếu dùng tia hồng ngoại thì các bác chỉ dùng được trong nhà, lúc ra đường thì chịu chết.