Vừa qua trong quá trình thẩm du thiết bị máy số, máy film, máy RangeFinder, máy mới, máy cổ v.v... mình có tự đúc kết 1 bản tóm tắt mang tính cá nhân, không hệ thống và không qua môi trường thực tế. Chủ yếu là mình muốn coi xem loại máy nào sẽ hạp với thú vui cá nhân.
Sau đây là phần đúc kết mình chia sẽ để anh em có ý kiến đóng góp thì mình bổ sung.
- Single Lens Reflex(SLR):
Dòng máy dùng cùng một ống kính để làm 2 việc: lấy nét và chụp ảnh. Một mảnh kiếng 45 độ phản chiếu ảnh qua ống kính lên màng ảnh lấy nét. Hệ thống lấy nét này tạo điều kiện cho người chụp thấy ảnh giống như khi ảnh chụp lên phim hay sensor vì nguồn sáng và ảnh đi vào cùng nguồn. Ánh sáng qua ống kính phản chiếu nhiều lần để hiển thị lên ống ngắm. Khi điều chỉnh ảnh phản chiểu trùng với ảnh qua ống ngắm tức là ảnh nét. Khi bấm nút chụp thì miếng kính phản chiếu mở ra cho ánh sáng rọi lên phim hay sensor. Hệ thống lấy nét có thể tự động hay người chụp điều chỉnh.
Nếu là máy có ống ngắm ngang tầm eo thì màn ống ngằm mở lên để người chụp nhìn từ trên xuống như trong đa số các máy Medium Format. Đa số các máy SLRs thì cũng được thiết kế với 1 miếng pentaprism để có thể nhìn ống ngắm ngang tầm mắt.
Với SLR thì khi ảnh không nét thì bạn nhìn vào ống ngắm thấy ảnh không nét hay là lằn ngang trong ống ngắm không chập nhau. Một số máy còn thiết kế để khi ảnh không focus nét thì ống ngắm tối lại 1 tý.
Điểm mạnh:
• Cái bạn thấy qua ống ngắm là cái bạn sẽ chụp, ngay cả với filter
• Lấy nét tự động và đo sáng tự động hầu như hoạt động đồng bộ
• Giá thành tương đối rẻ dù cũ hay mới
• Lấy nét với ống kính tele rất chắc ăn
Điểm yếu:
• Thường nặng
• Ồn
• Màn chập rung
• Các ống kính góc rộng dễ bị méo, trừ phi có những bộ phận phức tạp được cài đặt để điều chỉnh
• Ống kính góc rộng khó chỉnh nét
• Tốc độ đèn flash sync đa số giới hạn bởi tốc độ (thường chậm hơn 1/125 giây)
Kết luận:
Hệ thống lấy nét này thích hợp cho ảnh portrait, ảnh thể thao, ảnh thiên nhiên và cho các trường hợp chụp ảnh thông thường.
- Twin Lens Reflex (TLR):
Dòng máy dùng 2 ống kính giống nhau riêng biệt cho hai việc khác nhau trên cùng thân máy. Một ống kính cho việc ngắm để lấy nét nằm trên và một ống kính để chụp ảnh nằm dưới. Ống kính cho việc ngắm và lấy nét luôn luôn mở để tiện việc xem ảnh. Một miếng kính 45 độ phản chiếu ảnh lên màng ảnh lấy nét. Ống ngắm ngang eo và người chụp nhìn vào ống ngắm từ trên xuống. Hệ thống này có nguồn sáng vào qua 2 đường: 1 cho nguồn sáng vào phim và 1 cho ở trên đường kia để qua ống ngắm. Theo thiết kế này thì khi chụp tầm trung hay tầm xa không có vấn đề gì nhưng khi chụp cự ly gần (close-up) thì có thể tạo lỗi khung ảnh (parallax). Parallax là sự khác nhau giữa ảnh mình thấy qua ống ngắm và ảnh chụp trên film. Chủ thể càng gần thì sự khác biệt càng cao. Một số camera phải bán kèm bản sai số để người chụp tự điều chỉnh.
Điểm mạnh:
• Yên lặng
• Đáng tin cậy
• Không bị rung màn chập
• Sản xuất, sửa chữa, và điều chỉnh dễ dàng
• Có thể đạt tốc độ đèn flash sync đến 1/500 giây
Điểm yếu:
• Thường là ống lấy nét tay
• Thường không thay ống kính được (trừ 1 số ít như Mamiya 330)
• Ảnh trong ống ngắm không phải lúc nào cũng như ảnh bắt vào phim. Hiện tượng này gọi là parallax.
• Kích thước máy thường to hơn SLR hay RF nhiều
• DOF không thấy được lúc chụp mà phải dùng 1 bản hệ thống thường đi kèm với máy
• Ảnh chụp và ảnh khi view trái ngược nhau (như khi nhìn vào trong gương soi)
Kết luận:
Hiện nay đa số cho là hệ thống lấy nét này chỉ có giá trị sưu tầm.
- RangeFinder(RF):
Dòng máy dùng 1 bộ phận trợ giúp cho việc lấy nét áp dụng thị sai khác biệt để xác định khoảng cách đến mẫu chụp. Có hai loại: loại phối hợp với ống kính và loại tách rời. Phối hợp Rangefinder với đồng hồ đo vào ống kính, khi cái rangefinder lấy nét đúng thì máy ảnh cũng lấy nét đúng. Tách rời rangefinder khỏi ống kính thì nó sẽ cho khoảng cách nhưng người chụp phải tự chuyển số đo vào ống kính. Vì hệ thống thiết kế đơn giản (so với SLR) nên đa số máy rangefinder nhỏ và nhẹ hơn rất nhiều.
Với RF, khi bạn nhìn vào tâm ống ngắm sẽ thấy 2 ảnh không chập nhau. Khi 2 ảnh trong ống ngắm chập nhau là ảnh nét.
Điểm mạnh:
• Nhẹ
• Rất yên lặng
• Đáng tin cậy
• Không bị rung màn chập
• Ống kính góc rộng được điều chỉnh mà không cần các phụ kiện phức tạp
• Lấy nét với ống kính góc rộng rất vững vàng
Điểm yếu:
• Thường là lấy nét tay
• Ảnh trong ống ngắm không phải lúc nào cũng y chang ảnh trên phim, ngay cả với các hiệu ứng filter hay lỗi thị sai.
• Các rangefinder mới thường mắc. Các rangfinder cũ thì có thể không mắc lắm nhưng thường không thay đổi ống kính được.
• Ảnh chụp với ống kính tele sẽ khó lấy nét
• Ảnh góc cực rộng ( < 35mm) và ảnh góc xa (> 90mm) đòi hỏi có phần hỗ trợ cho ống ngắm.
• DOF không thấy được qua ống ngắm
Kết luận:
Hệ thống lấy nét này thích hợp cho ảnh đời thường (street life), trực diện, và với ánh sáng tự nhiên.
- Scale/Zone:
Bộ phận giúp lấy nét trên thân ống kính cho biết khoảng cách đến mẫu. Người chụp phải đoán khoảng cách và vặn ống kính đến vị trí đó.
Thông thường chỉ dùng trong các máy chụp với ống kính góc rộng, máy ảnh Point & Shoot, máy chụp 1 lần (disposable camera), máy ảnh Polaroid v.v…
Điểm mạnh:
• Nhẹ
• Thường yên lặng
• Rất đáng tin cậy
• Lấy nét với ống kính góc rộng rất vững vàng
Điểm yếu:
• Khó mà lấy nét mà không dùng đánh dấu
• Không dùng được với ống kính ở aperture rộng
• Không dùng được với ống góc xa.
Kết luận:
Hệ thống lấy nét này thích hợp cho ảnh trong trường hợp góc rất rộng, hay dùng trong loại máy ảnh dùng 1 lần rồi bỏ, hay khi DOF rất sâu.
Khi gắn cái rangefinder rời vào máy có scale/zone thì có thể dùng gần như máy rangefinder với bộ phận rangefinder tách rời.
- Fixed Focus:
Nét của ảnh cố định ở khoảng cách hyperfocal. Hyperfocal giải thích nôm na là khoảng cách mà từ đó đến vô cực thì đều nét. Hyperfocal có 2 cách giải thích khác nhau nhưng giá trị tương đối giống nhau. Người chụp không thể thay đổi Aperture và không thể tự lấy nét.
Điểm mạnh:
• Không lấy nét
• Không cần lo việc sản xuất hay không sợ làm hư bộ phận lấy nét
• Quá rẻ, rẻ mạt
Điểm yếu:
• Không thể focus gần hơn điểm hyperfocal (thường là khoảng 6 feet = 1.8 mét)
• Nét không bén lắm
• Aperture của ống kính thường khoảng F8 – F16 cho nên chụp trong tối quá khó
• Đa số ống kính là góc rộng, hầu như không thấy ống góc xa
Kết luận:
Hệ thống lấy nét này thông dụng với các loại Point & Shoot rẻ tiền, chất lượng tệ.
- Direct View:
Lấy nét trên 1 trục phẳng toạ độ. Rất thông dụng với máy Large Format.
Điểm mạnh:
• Vô cùng chính xác
• Có thể dùng với các ống kính tilt/shift
Điểm yếu:
• Khó mà dùng với máy ảnh format phim nhỏ
• Ảnh có thể bị tối nếu dùng aperture nhỏ
• Chỉ dành riêng cho những ai rất kiên nhẫn
Kết luận:
Hệ thống lấy nét này thích hợp cho với máy phim lớn (large format), đôi khi dùng trong phim trung (medium format). Hoàn toàn không thích hợp cho phim 35mm.
- Sonar(bộ phận đo khoảng cách âm thanh) hay infrared(tia hồng ngoại):
Lấy nét bằng cách phát ra tia infrared hay sonar để đo khoảng cách rồi gửi về cho lens tự chỉnh nét. Nhược điểm của hệ thống này là không chụp qua kính được vì tia phát ra đo sẽ đụng kính và cho khoảng cách sai.
Điểm mạnh:
• Có thể lấy nét trong điều kiện ánh sáng yếu hay người chụp mắt kém
Điểm yếu:
• Có thể dùng với các ống auto-focus thôi
• Tương đối chứ không chính xác lắm
Kết luận:
Hệ thống lấy nét này thích hợp cho bóng tối. Hoàn toàn không thích hợp chụp qua kính