I. WHY FILTERS?
Filters - Những tấm kính lọc: là một trong những thiết bị phụ kiện ảnh quan trọng hỗ trợ đắc lực cho nhiếp ảnh và đặc biệt là không thể thiếu với nhiếp ảnh phong cảnh.
Sự quan trọng của chúng đối với nhiếp ảnh lý giải vì sao chúng ta lại sử dụng filter. Điều này thể hiện ở những hiệu ứng đắt giá mà chúng mang lại. Vậy thì chúng gồm những loại gì và hiệu ứng chúng mang lại như thế nào?
ND (Neutral Density) Filters - Kính lọc giảm sáng toàn phần
Các filter ND đều có công dụng là giảm lượng ánh sáng đi vào sensor. Về lý thuyết thì Neutral Density là kính giảm sáng toàn phần trung tính về màu, hiểu nôm na là không bị hiện tượng sai màu, dịch màu (colorcast, colorshift) Có nhiều loại filter ND được chia theo các mức độ giảm sáng khác nhau. Theo đó công dụng đem lại là người dùng có thể thiết lập tốc độ màn trập chậm hơn, lâu hơn theo ý định.
ND8, ND16 - giảm lần lượt 3 và 4 stops - bạn có thể sẽ cần đến chúng để giảm sáng cho các ống kính khẩu lớn khi muốn chụp trong điều kiện nắng gắt, không thể mở khẩu lớn do giới hạn tốc độ màn trập ở 1/8000s hoặc 1/4000s ở đa số các thân máy hiện nay.
Bạn sử dụng ống kính Canon 85mm f/1.2L II chụp chân dung cho mẫu vào một buổi chiều nắng vàng trên cánh đồng lau, bạn muốn mở khẩu độ f/1.2 để nổi bật chủ thể nhưng ảnh chụp ra bị cháy sáng dù bạn đã thiết lập ISO100 và tốc độ màn trập nhấp nháy ở mức 1/8000s.
ND8 hoặc ND16 sẽ giải quyết vấn đề đó! Khi lắp vào ống kính, bạn vẫn có thể nhìn thấy mọi thứ thông qua viewfinder, máy ảnh vẫn có thể autofocus bình thường, bạn tự tin chụp f/1.2 giữa trời nắng mà không sợ ảnh bị cháy sáng.
Lưu ý: Không nên dùng loại ND32 hoặc cao hơn cho mục đích sử dụng này vì mức độ giảm sáng lớn có thể sẽ khiến ánh sáng đi vào quá ít và làm giảm khả năng lấy nét tự động.
ND8, ND16, ND32 - giảm lần lượt 3, 4, 5 stops - bạn sẽ có nhu cầu sử dụng những loại ND này để làm chậm tốc độ màn trập tới mức từ 1 giây cho tới 8 giây, khoảng tốc độ lý tưởng để phơi sóng, suối, thác nước hoặc vệt chuyển động trong điều kiện ánh sáng ban ngày. Nếu không sử dụng filter, dù có khép khẩu độ hết cỡ và giảm ISO thấp nhất, tốc độ màn trập sẽ không đủ chậm để ghi lại sử chuyển động mượt mà của dòng nước trong điều kiện ánh sáng ban ngày.
Ưu điểm của các loại fitler có mức giảm sáng này đó là bạn vẫn có thể nhìn được qua viewfinder, thậm chí máy ảnh vẫn có thể lấy nét tự động với ND8 hoặc ND16 thông qua lấy nét live view.
ND128, ND256, ND1000 - giảm lần lượt 7, 8 và 10 stops - Bạn sẽ dùng tới chúng với mục đích làm chậm tốc độ chụp tới mức 30 giây, 60 giây, hoặc lâu hơn, dùng để phơi mịn mặt nước sông, hồ, mịn sóng biển, phơi vệt mây trôi trong điều kiện ánh sáng ban ngày.
Các filters giảm sáng mạnh có một bất tiện đó là viewfinder sẽ tối đi tới mức khi nhìn qua mọi thứ rất tối. Máy ảnh cũng không thể lấy nét được buộc lòng bạn phải có sự lựa chọn là lấy nét tay với chế độ live view hoặc lấy nét trước rồi lắp filter sau.
Still by Thien Thach Photography, trên Flickr
Long exposure architectural shot at La Defense, Paris by Thien Thach Photography, trên Flickr
Phơi mây trôi với ND1000
Phơi mịn biển giữa ban ngày
ND64 - giảm 6 stops - Nếu ngân sách của bạn chỉ cho phép mua một chiếc ND, sự lựa chọn có thể sẽ là ND64. Nó có thể dùng như các filter ND đa dụng, có thể phơi hợp với các filter khác như CPL hoặc GND kết hợp khép khẩu ống kính thật sâu, hạ ISO thấp nhất để gia tăng tối đa tốc độ màn trập mà nhiều khi có thể tới mức 60s trong điều kiện ánh sáng ban ngày. Ngoài ra cũng có thể dùng đơn lẻ, không cần khép khẩu ống kính quá sâu để đạt được tốc độ màn trập chỉ khoảng 1s, 2s tới 8s khi cần phơi chuyển động của sóng, phơi suối, thác..
ND64 vẫn cho phép lấy nét live view bằng manual focus mà không cần phải dùng biện pháp lấy nét trước rồi mới lắp filter.
Hongkong cityscapes | long time exposure by Thien Thach Photography, trên Flickr
Sử dụng ND128 kết hợp cùng một GND 0.9
GND - Gradual Neutral Density - Kính lọc giảm sáng không toàn phần (giảm sáng từ từ)
Gồm các loại: GND soft, GND hard và GND reverse
GND soft có vai trò giảm sáng phần trên (hoặc phần dưới) của khung ảnh. Nhưng tạo hiệu ứng chuyển sáng dần dần, mượt và tự nhiên. Sử dụng khi chụp phong cảnh, GND đóng vai trò giảm độ chói của bầu trời nhờ đó tăng bão hòa màu của nền trời đồng thời phần tiền cảnh mặt đất sẽ được làm sáng rõ hơn.
GND Hard làm giảm sáng phần trên (hoặc dưới) của ảnh với mức độ gắt hơn thường được sử dụng để giảm sáng những vùng sáng có mặt phân cách rõ ràng. Ví dụ chụp phong cảnh với đường chân trời rõ nét, phổ biển nhất là chụp biển, chụp thành phố từ nóc những tòa nhà cao nhất..
GND Reverse gần giống như một GND hard nhưng phần giảm sáng được làm soft (giảm cường độ giảm sáng) dần lên trên. Hầu hết sử dụng để chụp bình minh, hoàng hôn, thời khắc có mặt trời hoặc vùng trời ở chân trời có độ chói lớn. GND reverse sẽ giúp cân bằng, hài hòa lại sắc độ, hạn chế được tình trạng cháy ảnh đồng thời không làm vùng trời phía trên của ảnh bị tối quá mức trong trường hợp không sử dụng Reverse mà dùng GND Soft hoặc Hard.
Sử dụng GND reverse 0.9 bởi tác giả Đào Anh Thế
CPL - Circular Polarized Filter (Kính phân cực tròn)
Kính phân cực tròn CPL gồm 2 miếng kính có 2 công năng khác nhau được ép chặt vào nhau ( chứ không phải là 2 miếng kính xoay quanh nhau như nhiều người lầm tưởng). CPL có bản chất can thiệp vào các tia sáng bị phân cực theo cách chặn hẳn, chặn bớt các tia sáng bị phân cực theo phương này đồng thời cho phép xuyên qua tự do các tia sáng bị phân cực theo phương khác.
Cụ thể về cấu tạo và phân tích về hoạt động của filter CPL mời các bạn tham khảo bài viết của TThach ở link bài viết này.
CÔNG NĂNG
CPL có hai công năng sau:
1. Làm khử bóng phản xạ, tăng bão hòa màu cho ảnh.
2. Ngược lại: làm tăng sự phản xạ của bề mặt.
Cùng làm rõ ở ví dụ dưới đây:
Ảnh (1): CPL ở góc xoay tăng sự phản xạ, cùng chú ý vào độ sáng của bóng phản xạ ở vùng được đóng khung và trên mặt kính của điện thoại.
Ảnh (2): Không sử dụng CPL.
Ảnh (3): CPL ở góc xoay triệt tiêu các tia phản xạ, góc này vuông góc 90 độ với góc tăng phản xạ. Chúng ta cũng quan sát thấy bão hòa màu của ảnh (3) tốt hơn.
ỨNG DỤNG
1. Sử dụng để chụp phong cảnh, xuôi sáng để tạo bầu trời xanh thẫm, giúp mây nổi khối hơn (chỉ có tác dụng trong ngày trời trong, ngày trời nhiều mây không có tác dụng)
2. Sử dụng để chụp xuyên kính, xuyên mặt nước (khử bóng phản xạ sẽ làm kính, mặt nước trở nên trong hơn)
3. Sử dụng để chụp phản xạ, reflection. (tăng bóng phản xạ sẽ làm bề mặt phản xạ trở nên bóng nhoáng hơn)
Một ví dụ khác về 3 trạng thái: 1. Sử dụng CPL để khử phản xạ. 2. Không dùng CPL và 3. Sử dụng CPL để tăng sự phản xạ.
Mây nổi khối với CPL
Trajan's Market in Rome, Italy by Thien Thach Photography, trên Flickr
Paris La Defense by Thien Thach Photography, trên Flickr
Wavel Castle in Krakow, Poland by Thien Thach Photography, trên Flickr
Dùng CPL để làm tăng sự phản xạ của mặt nước
Hanoi cityscapes | Reflection of Times city by Thien Thach Photography, trên Flickr
Bến Cầu Tình - Gia Lâm- Hà Nội by Thien Thach Photography, trên Flickr
Hanoi Museum by Thien Thach Photography, trên Flickr
HẾT PHẦN I