Ai ơi mùng Chín tháng Tư
Không đi hội Gióng thì hư một đời…”.
Câu ca dao đó không biết đã có tự bao giờ nhưng nó nói lên sức hấp dẫn đến lạ kỳ của một trong những lễ hội dân gian truyền thống độc đáo nhất Việt Nam.
Hội Gióng, xã Phù Đổng, Gia Lâm, Hà Nội được bắt đầu từ ngày mùng 6 đến 12/4 âm lịch hàng năm, chính hội là 9/4 với sự tham gia của gần 1000 người trong vai trò diễn xuất tái hiện hai trận đánh giặc Ân và thu hút hàng nghìn du khách thập phương từ khắp mọi miền đất nước về dự Hội. Để biểu đạt những ý tưởng và triết lý dân gian, Hội Gióng có dàn vai diễn hết sức phong phú và độc đáo. Ví dụ, các ông “Hiệu” là hệ thống tướng lĩnh của ông Gióng; “Phù Giá”, đội quân chính quy của ông Gióng; các “Ông Hổ”, đội quân tổng hợp; “Làng áo đen”, đội dân binh; “Cô Tướng”, tượng trưng các đạo quân xâm lược…
Mở đầu là lễ rước cờ từ đền Mẫu về đền Thượng với sự tham gia của hàng trăm người dân nhằm thể hiện sức mạnh của đội quân Thánh Gióng. Tiếp đó, phường Ải Lao diễn trò săn hổ trước đền Thượng mang ý nghĩa sức mạnh đoàn kết có thể chiến thắng thú dữ, rồi đến hai hội trận ở bãi Đống Đàm và Soi Bia. Cả hai hội trận tái hiện hình ảnh đội quân Thánh Gióng xuất quân đánh giặc Ân và giành chiến thắng. Đi đầu là phường áo dài đỏ sặc sỡ, tay cầm roi mây, hai ông hiệu Tiểu cổ và phường áo đen mang cờ ngũ hành, cờ phướn nối tiếp. Kế đó là ông Hổ dẫn đoàn ca vũ Ải Lao rồi đến các ông hiệu Chiêng, hiệu Trống, hiệu Trung Quân. Ông hiệu Cờ vác cờ lệnh đi sau cùng phù giá tháp tùng xe Long Mã... Khi tới "trận địa", đại quân của Thánh Gióng "giao chiến" với quân giặc được hình tượng hóa qua ba ván múa cờ hết sức độc đáo của ông hiệu Cờ. Ván cờ thứ ba kết thúc là quân ta thắng lợi, còn các tướng giặc rời kiệu xin hàng.
Hội Gióng là một kịch trường dân gian rộng lớn với hàng trăm vai diễn tiến hành theo một kịch bản đã được chuẩn hóa từ xa xưa để lại. Bên cạnh đó, các đạo cụ, y phục, mỗi một chương mục, một vai diễn đều chứa đựng những ý nghĩa hết sức sâu sắc. Hội Gióng thực sự là một lễ hội “độc nhất vô nhị” ở nước ta. Nó là một “hội trận”, vừa thể hiện tinh thần chống giặc ngoại xâm của người Việt cổ, vừa thể hiện mong ước “Quốc thái dân an” của nhân dân. Sự hấp dẫn của Hội Gióng trước hết phải kể đến ý nghĩa giáo dục lòng yêu nước, truyền thống võ công, ý chí quật cườngvà khát vọng độc lập, tự do của dân tộc.
Vượt qua hơn 7000 lễ hội dân gian ở Việt Nam, Hội Gióng-Phù Đổng-Gia Lâm-Hà Nội đã được chọn đề cử di sản văn hóa thế giới phi vật thể của nhân loại. Nếu được chấp thuận, đây sẽ là hồ sơ di sản đầu tiên của Việt Nam về một lễ hội truyền thống dân gian. Kết quả công nhận sẽ diễn ra trong cuộc họp Ủy ban liên chính phủ của UNESCO vào tháng 11 tới.
1. Đền Gióng, Phù Đổng, Gia Lâm, Hà Nội
2. Toàn cảnh Hội Gióng
3. Một đoàn quân của giặc Ân với sự chỉ huy của cô Tướng
4
5. Rước kiệu cô Tướng
6. Những cô gái xinh xắn từ 17 tuổi trở xuống trong làng được chọn đóng vai cô Tướng của giặc Ân
7