Chụp ké - chụp trộm: sự nhiệt tình hay thói xấu cần bài trừ

[rookie_sg]

Dạo quanh forum bấy lâu nay, thực sự không thiếu các topic "em chụp ké...", "em chụp trộm được em này em kia...". Rồi mấy ông vào comment, "ôi bác chụp ké mà còn đẹp hơn ảnh chụp chính" (??!!). Vốn dĩ bấy lâu chúng ta xem việc chụp mà không có sự đồng ý của người mẫu, hay ekip chụp chính là 1 chuyện "bình thường, chấp nhận được". Em xin thưa, đó là những hành vi khá phi văn hóa-đạo đức và trái pháp luật!

Thứ nhất, ờ khía cạnh văn hóa. Em thấy cảnh khôi hài (đặc biệt là những phiên chợ Tết, đường hoa, công viên, Phú Mỹ Hưng), khi 1 bác dẫn theo 1 cô mẫu xinh xinh, mặt bác phó nháy hiền hiền, thì 1 lúc sau sẽ có cả chục tay máy ùa vào bắn phá. Hành vi này không những làm cho P va M rất khó chịu (dù muốn nói hay không) mà còn là sự xâm phạm đến quyền riêng tư 1 cách trắng trợn.

Thứ hai, ờ khía cạnh đạo đức. Khi 1 e-kip (cho dù là rất amateur) set up chụp 1 pose ảnh mà có bên thứ 3 lấy đi những hình ảnh là sản phẩm sáng tạo của họ, thì đó chả khác nào đạo văn, ăn cắp, là hành vi đáng lên án về đạo đức nghề nghiệp. Em đã không ít lần thấy 1 số bác khi thấy các e kip chụp người nổi tiếng ngoài đường thì giơ máy chụp ké, bị yêu cầu xóa ảnh và không được chụp thì rất cay cú bực bội

Thứ ba, nếu ảnh chụp ké chụp trộm được giữ trong laptop cá nhân của các bác thì cũng thôi đi coi như không ai biết, một khi đã phát tán trên forum có nghĩa là vi phạm luật bản quyền của e-kip chụp chính và người mẫu. Ờ nước ngoài chỉ 1 lần bị kiện thôi là các bác tán gia bại sản, sự nghiệp đi toong, may thay VN mình toàn những ông đầu trọc không muốn kiện nhau.

Hãy suy nghĩ kí trước khi giơ máy chụp ai, chụp cái gì đó mà không có sự đồng ý của những người liên quan, làm ơn!

[bach_an]

Có lẽ bác cũng đã từng là nạn nhân của nạn chụp trộm/ké này?

[porcupine]

@rooki_sg : Những vấn đề mà anh đề cập đến trong bài viết tồn tại trên thực tế mà bấy lâu ít người đề cập (hoặc có đề cập mà mình chưa được đọc). Mình cũng chưa từng chứng kiến những việc như trong bài viết của anh ( việc bị ê kíp phản ứng khi chụp trộm mẫu, chụp trộm những người nổi tiếng ). Mình đồng ý tất cả những vấn đề mà anh đã nhận định và đưa ra nhận xét. Tuy nhiên điều mình băn khoăn ở đây là một vấn đề thuộc thể loại khác cũng xin nhờ mọi người góp ý kiến hộ : đó chính là thể loại Streetlife.

Có rất nhiều người chơi ảnh (đủ trình độ) thích chụp thể loại này, việc chụp trộm, chụp lén là điều tất yếu khi chúng ta muốn ghi lại những hình ảnh tự nhiên nhất của cuộc sống đời thường, cuộc sống hàng ngày . Điều quan trọng là đôi khi những khoảnh khắc ấy thường đến và đi trong phút chốc. Việc chụp ảnh (hoặc post ảnh lên VNPHOTO) không có sự đồng ý của đối tượng được chụp liệu có phù hợp với vấn đề đạo đức hoặc pháp lý ( trong điều khiện ở VN ). Việc này chắc phải nhờ những anh chị nào am hiểu (như bác Nikonian 2006 chẳng hạn ) vào để tham gia thảo luận và đóng góp ý kiến cho mọi người được rõ.

Xin lỗi đã làm loãng topic của bác chủ nhưng tại em thấy cái tiêu đề có chữ chụp trộm, chụp lén nên em cũng hơi nhột (em cũng thích thể loại streetlife lắm ).

[VANHOASAHUYNH]

Văn hóa và luật pháp nước nhà mình rất thoáng về vấn đề này!
Nếu bạn qua nhiều nước phương Tây mà chụp kiểu này thì bị kiên, có khi bị bỏ tù vì vậy ta thấy ở phương Tây ảnh phong cảnh hiếm khi có cái nhà chứ đừng nói gì b5n qua đó chụp ảnh đường phố, sinh hoạt, chân dung.
Bọn Tây nó qua đây sướng nhất là chụp hình, từ người nông dân cho tới bác xe ôm, cô nữ sinh,... cứ đưa máy lên là họ cười và cũng có lý khi nói VN mình là thiên đường của cái giải thưởng nhiếp ảnh.
Ảnh bạn chỉ có tính chất nghệ thuật hay giải trí thông thường, không lợi dụng ảnh đó để đả kích, phê phán, làm những chuyện phi pháp, hay lợi dụng cho mục đích kiếm tiền, chính trị, tôn giáo,... thì bạn chụp thoải mái.
Túm lại xấu như mình thì chả ai thèm chụp hình, hihihi!

[Tran Kieu Anh]

Ở nước ngoài có đám paparazi chuyên tê lê săn ảnh làm mấy người nổi tiếng phải trốn chạy tơi bời thì ko biết có bị kiện tụng gì không các bác nhỉ

[rookie_sg]

@Porcupine: Ở topic này em đề cập đến TH các "máy ảnh gia" sai rành rành, còn với thể loại Streetlife bác đã nhắc đúng người đúng việc rồi, đây là quote của anh Nikonian2006 (http://www.vnphoto.net/forums/showthread.php?t=101284&)

1. Mình trả lời tất cả câu hỏi này cho bạn. Vì bạn đã post bài này trong trang trước cho nên mình quote lại để các bạn khác và bạn dễ theo dõi câu trả lời. Thông thường thì mình không quote lại bại viết của người hỏi.

2. Trước khi mình trả lời câu hỏi cho bạn thì mình lưu ý bạn là hoàn cảnh trong topic này, câu hỏi và câu trả lời chỉ áp dụng ở nước nào mà họ cai trị bằng luật pháp (trong đó nước Anh trong hoàn cảnh cụ thể của topic là một ví dụ).

3. Bạn sẽ có thê thắc mắc là tại sao trước khi trả lời mình lại giới hạn câu trả lời cho những quốc gia cai trị bằng luật pháp (the rule of law)? Đó là vì, ở những quốc gia này, những điều khoản của hiến pháp (và luật pháp) và tòa án là cơ quan tối cao nhất để giải quyết tranh chấp của bất cứ người nào sống trong quốc gia đó bất chấp bạn là ai. Nói cách khác, ở các quốc gia như nước Anh, không phải bạn là Thủ tướng hay bạn là cảnh sát thì bạn tự do sử dụng quyền hành của bạn để ăn hiếp nhân dân mà không bị tòa án trừng phạt trong từng trường hợp cụ thể.

4. Đây chính là lý do vì sao, trong video clip bạn xem ở trang một, nhân viên an ninh và cảnh sát đều lịch sự nói chuyện với bạn và họ biết là họ không tự nhiên đánh đập bạn hoặc phá hủy máy móc của bạn một cách tự do. Bạn xem thêm câu trả lời bên dưới khi mình giải thích thêm về luật pháp trong tình huống này.

5. Nay mình trả lời theo từng câu hỏi ở trên của bạn:

5.1 Trước sự kiện 9 tháng 11, quyền tự do cá nhân của bạn ở những nước pháp trị cao hơn bây giờ rất nhiều. Từ sau sự kiện này, quốc hội mới ban hành ra những đạo luật mới giảm đi quyền tự do cá nhân và cho cảnh sát nhiều quyền hơn để hạn chế khủng bố. (Dù vậy, bạn lưu ý là quyền cảnh sát xâm phạm đến đâu vẫn do tòa án quyết định chứ không phải cảnh sát tự quyết định). Nay, với câu hỏi một của bạn, đối với bất cứ một tòa nhà nào thuộc tài sản riêng của công dân, bạn hoàn toàn có quyền chụp ảnh tòa nhà đó nhưng phải tùy theo vị trí bạn đứng ở đâu:

5.1.1 Nếu như bạn đứng trong khuôn viên của tòa nhà để chụp thì bản thân bạn vi phạm luật dân sự gọi là trespass to land (nghĩa là bạn đi vào đất tư nhân không xin phép).

5.1.2 Tuy nhiên, nếu bạn đứng ở ngoài nơi công cộng chụp vào tòa nhà thì bạn không vi phạm gì cả. Cho dù vậy, để tránh những kẻ lợi dụng quyền tự do cá nhân để chụp ảnh làm tư liệu khủng bố, nhân viên an ninh tòa nhà đó sẽ báo cho cảnh sát biết và cảnh sát sẽ đến tìm hiểu xem bạn chụp ảnh để làm gì.

5.1.3 Ở các quốc gia pháp trị này, người dân không sợ cảnh sát vì không phải cảnh sát muốn làm gì với bạn cũng được đâu (vì còn có tòa án dân sự bảo vệ quyền cho bạn). Nếu như cảnh sát hỏi bạn, bạn cứ trình bày thật sự bạn chụp để làm gì đó rõ ràng. Nếu lý do hợp lý (ví dụ bạn là khách du lịch bạn chụp phong cảnh chẳng hạn) thì cảnh sát không có quyền bắt buộc bạn không chụp.

5.1.4 Ở các nước này, nếu cảnh sát không có lý do chính đáng (ví dụ nghi ngờ bạn khủng bố) và nếu họ đánh đập bạn, bắt giam bạn vô cớ hoặc thu giữ tài sản cá nhân của bạn thì bạn hoàn toàn có quyền đem cảnh sát ra tòa án dân sự kiện họ vi phạm việc bắt giữ không đúng luật pháp (tiếng Anh là false imprisonment). Muốn tìm hiểu bạn hãy Google từ này. Điều khoản này của luật Anh không có trong luật Việt Nam. Lý do chính đáng của cảnh sát là phải do tòa án quyết định (là đúng hay sai) chứ không phải cảnh sát tự quyền họ quyết định thế nào là đúng hoặc sai.

5.2 Với câu hỏi số hai, như đã nói, nếu như bạn đứng ở nơi ngoài tòa nhà, họ không có quyền yêu cầu bạn phải ngưng chụp. Bằng chứng là bạn thấy phóng viên nhiếp ảnh tòa sạn đứng ngoài tòa nhà của các celebrities họ chụp ảnh không ai cấm họ cả.

5.3 Đối với người thuê nhà (tenant) không phải chủ tòa nhà (landlord) thì luật pháp vẫn áp dụng như nhau nghĩa là họ không có quyền yêu cầu gì ở bạn nếu bạn ở ngoài tòa nhà. Nếu bạn không thích họ chụp vào trong nhà bạn có thể đóng cửa hoặc xây tường cao lên.

5.4 Đối với bảo vệ, vẫn tương tự như chủ tòa nhà và người thuê nhà. Như đã nói ở điểm 5.1 ở trên cho bạn, luật pháp ở Anh tạo ra sự bình đẳng giữa bạn và nhân viên an ninh. Họ không có quyền lấy đi máy ảnh (tài sản cá nhân của bạn) cũng như đánh đập bạn. Nếu không đó là vi phạm luật dân sự gọi là battery và bạn có thể đem họ ra tòa án để quyết định họ có vi phạm hay không và đòi bồi thường thiệt hại (thiệt hại máy và chấn thương). Khi bạn kiện ra tòa, bạn kiện chủ của nhân viên an ninh (chứ không kiện họ) (vicarious liability) cho nên người chủ sẽ có đủ tiền bồi thường cho bạn nếu thua kiện.

5.5 Ở câu cuối cùng, những câu trả lời trên đã trả lời luôn câu hỏi này. Lời nói "họ không có quyền giật lấy và xóa đi hình ảnh trên máy của bạn" là hoàn toàn đúng. Họ không muốn bạn xâm phạm vào tài sản riêng tư của họ thì họ phải tôn trọng tài sản riêng tư của bạn (máy ảnh và cơ thể bạn) vì cả hai điều được luật pháp Anh bảo vệ như nhau. Nếu như bạn xâm nhập vào khuôn viên của họ trái phép (trespass to land hoặc trespass to property), điều hợp pháp họ cần làm là đem bạn ra tòa để tòa xử việc vi phạm của bạn. Đối với hình ảnh bạn đã chụp, và trong thời gian tòa đang xử, luật sư của họ sẽ xin lệnh cấm chế tạm thời của tòa án (interim intervention order). Nếu có lý do hợp lý, tòa sẽ ra lệnh này và yêu cầu bạn không được sử dụng hình ảnh đó cho đến khi có phán quyết cuối cùng của tòa án. Sau đó, nếu bạn thắng kiện, ngoài việc bạn được tự do sử dụng hình ảnh bạn chụp, chủ tòa nhà (bên thua kiện) còn bị tòa án yêu cầu trả hầu hết chi phí luật sư mà bạn phải bỏ ra để ra toà.

6. Nếu bạn vẫn còn thắc mắc gì về việc này áp dụng trong luật pháp ở các nước pháp trị thì post lên để hỏi.

Nói tóm lại nếu bác không có thẻ nhà báo thì việc chụp ảnh nơi công cộng là nên hết sức cẩn thận. Đôi khi nó còn là vấn đề đạo đức và nhân văn nữa. Như các bác chụp street life hay "khai thác" các mảnh đời cơ nhỡ, người tàn tật mưu sinh v.v... để "tác phẩm" của mình dễ chạm lòng người hơn. Nhưng tôi xin kể 1 câu chuyện có thật: Một người trong chuyến đi công tác từ thiện cho các bệnh nhi khuyết tật đã chụp ảnh "lưu niệm" các em bé trong BV rồi post lên mạng, người mẹ của 1 em bé đã gọi điện cho anh trong nước mắt mà xin ảnh bỏ đi tấm ảnh đó, vì người mẹ ấy đã trốn gia đình đi 9 năm cùng đứa con để không bị xã hội dòm ngó, "nhờ" bức ảnh của anh mà bạn bè, hàng xóm, người thân "xôn xao hỏi thăm". Hành động của anh đã thật đẹp nếu chỉ tặng bức ảnh cho 2 mẹ con và đừng phát tán ảnh qua internet, vì 1 khi post lên rồi không còn có chuyện "gỡ xuống" nữa. Chụp những cảnh "éo le" sao cho người trong ảnh "đẹp" rất khó, nếu ko tự tin làm được điều đó thì nên cân nhắc trong việc chụp và post ảnh bác ạ.

[pewimap]

Em hoàn toàn đồng ý với anh rookie.
Có 1 điều làm em bực mình nhất là mình dẫn mẫu đi, đầu tư trang phục, make up..., rồi ở đâu có mấy bác lại xin "ké". Em thì cũng sẵn lòng để mọi người chụp ảnh thôi nhưng riêng em thì không thích một rừng súng ống chỉa vào mẫu vì như vậy cảm giác như mẫu chỉ là 1 món đồ vật, không được tôn trọng.

[khoaiduide]

cũng chính vì những lý do mà bác rookie nêu ra nên mình chẳng bao giờ chụp được thể loại streelife ^^

[J a s m i n]

Bác Rookie nói đúng chỗ ngứa của em: Những topic có tiêu đề hay lời giới thiệu: "em đi chụp ké..." là chưa bao giờ em xem. Không biết thể hiện được gì ở cái ý "chụp ké" đó? Hay để mọi người khen: ồ, chụp ké đã đẹp thế này, chụp chính chắc đẹp chết mất...??!!??

Lại nói về chụp ké, hiện giờ có sự việc xôn xao FB và flickr về chụp ké và retouch hình ké đấy ạ

[joetran]

Theo ý kiến riêng của tôi, thì bạn đem mẫu, bầu đoàn ra dàn dựng ngoài phố, tức là bạn đang sử dụng không gian công cộng vào mục đích cá nhân, thì không nên trách người ta chụp ké, bởi ngoài XH thì mọi người đều có quyền và lợi ít giống nhau, ngoại trừ khu vực cấm. Thông thường các đoàn phim muốn tránh cặp mắt của các paparazi , thì phải đăng ký với chính quyền địa phương, xin xử dụng mặt bằng khu đó, thì sẽ được che chắn để làm trường quay, còn không thì vẫn bị chụp " ké " như thường. Nếu bạn chứng minh được người chụp có mục đích kinh doanh hay ý đồ xấu thì bạn nhờ các cơ quan chức năng can thiệp, chứ cá nhân bạn cũng không thể bắt buộc người ta ngưng chụp ké, bởi suy cho cùng thì nhóm dàn dựng của bạn cũng chỉ là 1 nhóm hoạt động street life thôi. Trong trường hợp bạn muốn tránh người khác chụp ké, thì nên chọn chổ vắng vẻ mà " hành sự " , và người có thể đuổi kẻ chụp " ké " đáng ghét kia, chỉ có thể là cá nhân của mẫu. Tôi đôi khi cũng bị lâm vào tình cảnh bị chụp ké, cũng ức lắm, nhưng nghĩ tới lui thấy chẳng qua do bản thân mình ích kỷ, đố kỵ chứ không có lý do nào để " đóng máy " kẻ kia, thôi thì mình có hoa đẹp trên phố thì sẽ có nhiều người ngắm vậy mà. Sorry có nhận định hơi ngược số đông, bác nào không đồng tình thỉ bỏ qua. Thanks