Thảo luận: Bản quyền về ảnh của trợ lý chụp ảnh (2nd shooter)

[street-eyes]

Xin cả nhà cho em ý kiến về vấn đề này với ạ. Theo em nghĩ, khách hàng kí hợp đồng với nhiếp ảnh gia, trợ lý ảnh được ông nhiếp ảnh gia thuê chỉ là "nhà thầu phụ" thuộc toàn quyền sinh sát bởi nhiếp ảnh gia. Tuy nhiên rõ ràng ảnh do trợ lý chụp được (dù có được dùng để bán cho khách) vẫn là của trợ lý.
Vấn đề là sau này người trợ lý này có được sử dụng những tấm đã chụp khi đi làm trợ lý cho "profile" (em chả biết dịch từ này thế nào cho sát) của chính mình ko?
Em thấy bọn Tây nhiều chú bảo không được. Nhưng cũng đầy chú khởi nghiệp như vậy, nếu chả được khoe hàng thì làm sao ra làm riêng được ạ?

[TeddyLoves]

thường thường đi làm trợ lý cho mấy ông pro là 1 cách để học lóm nghề thôi. học phong cách làm việc, học cách giải quyết vấn đề, va chạm thực tế, thậm chí cả cách tính tiền... etc. mấy cái đó còn quý hơn cả tiền lương và bản quyền ảnh. chả thế mà có những lớp photo seminar cả (chục) ngàn đô phải đăng ký trước cả năm mà lúc nào cũng hết chỗ cái vèo.

nói chung hiếm khi có ai làm trợ lý lâu dài cả. mấy ông pro, nhất là pro wedding, cũng ít khi thuê trợ lý lâu dài, thường là chỉ 1-2 sessions là đổi người, vì phải giấu nghề. còn mấy ông trợ lý thì chủ yếu là sv đi làm thêm, với cả cũng mong ra làm riêng chứ chả ai muốn suốt đời làm trợ lý cả.

tuy nhiên cũng có trường hợp đặc biệt, vd Alan Ross, tuy chỉ là trợ lý của Ansel Adam nhưng nói về tay nghề thì cũng thuộc loại bố tướng của pro.

[hafoto]

Kinh nghiệm cá nhân:

Khi em mướn phụ tá thì em muốn họ chụp máy của em (em đã set sẳn sàng họ chỉ có việc lấy nét và bấm máy). Tại hiện trường thì: có khi em muốn phụ tá chụp sự kiện khác vì mình không thể có mặt cùng lúc ở 2 nơi, có khi em muốn phụ tá chụp cùng sự kiện nhưng ở góc độ khác để hạn chế sự di chuyển và có những sự kiện cần được chụp ở những góc độ khác nhau. Sau khi chụp xong em thu hồi toàn bộ CF cards. Về nhà bỏ lên photoshop, embed toàn bộ copyright của mình lên ảnh (không cần biết ai chụp). Về mặt pháp lý, những ảnh này là của em (sad but true). Tuy nhiên, em củng burn cho phụ tá những ảnh do chính họ chụp với 2 điều kiện: 1. Họ chỉ được dùng những ảnh này để promote cho nhiếp ảnh của họ. 2. Họ không được bán những ảnh này dưới bất cứ hình thức nào.

Có lần cô dâu chú rể nọ liên lạc trực tiếp với phụ tá (không thông qua em) của em để xin (hay mua) ảnh, thì anh ta trả lời :"Why don't you talk to Ha, I do business with him", (means i don't do business with you). "Xin anh chị nói chuyện với Hà, tôi chỉ làm việc cho anh ta" (ẩn ý là tôi không được phép làm việc với anh chị).

Nói chung, em đặt điều kiện và thù lao với phụ tá trước khi chụp, tất cả đều được thỏa thuận không ép buộc....

[street-eyes]

Giá mà chàng của em cũng như bác hafoto thì tuyệt quá. em cũng chỉ mong thế. chắc chắn ai cũng công nhận là 2nd shooter không được bán ảnh rồi, vì đã được nhận tiền công từ host. cái em mong là được dùng ảnh do chính tay mình chụp để promote trong tương lai (nếu có), đơn giản chỉ để trả lời câu hỏi: mày làm ăn thế nào cho tao xem
bác hafoto ơi, vậy ý bác là cái này thỏa thuận được chứ ko phải là luật nhỉ. nhưng giả dụ host quên ko nói, ko đặt điều kiện, thì sẽ mặc nhiên coi là được/không được sử dụng ạ?

[hafoto]

Giá mà chàng của em cũng như bác hafoto thì tuyệt quá. em cũng chỉ mong thế. chắc chắn ai cũng công nhận là 2nd shooter không được bán ảnh rồi, vì đã được nhận tiền công từ host. cái em mong là được dùng ảnh do chính tay mình chụp để promote trong tương lai (nếu có), đơn giản chỉ để trả lời câu hỏi: mày làm ăn thế nào cho tao xem
bác hafoto ơi, vậy ý bác là cái này thỏa thuận được chứ ko phải là luật nhỉ. nhưng giả dụ host quên ko nói, ko đặt điều kiện, thì sẽ mặc nhiên coi là được/không được sử dụng ạ?

Em nghĩ nên rõ ràng với người ta, vì: 1. Khi họ embed lên ảnh cái copyright của họ thì họ đã cầm đằng chuôi rồi. 2. Yêu cầu được dùng ảnh để promote cá nhân củng không phải là yêu cầu lớn lao gì, phần nhiều người ta sẽ đồng ý. Còn không thì có thể thương lượng lấy thù lao ít đi (hoặc không lấy ) để được đổi lấy quyền dùng ảnh.
Vì em nghĩ ít người chọn phụ tá là nghề lâu dài, hơn nữa ảnh do chính mình chụp quí báu vô cùng (giống như con đẻ), bác nên tranh đấu để được quyền lợi này.

[street-eyes]

bác dạy phải ạ. em cũng tính là chắc chàng chả nói gì đâu, em cứ đi và cố gắng làm cho thật tốt, để đc đi tiếp các lần sau. về sau nếu chia tay, em có lời đề nghị chắc chàng sẽ ko từ chối
bác hơn tuổi em là cái chắc, đừng xưng em thế em giảm thọ mất
cảm ơn bác nhiều lắm

[Nikonian2006]

Em xin tóm lược vấn đề bạn Bonny quan tâm trong nhiều bài viết ở trên thành hai thắc mắc chính và em sẽ giải đáp ngay vào từng phần của thắc mắc đó. Bạn bonny hỏi người được thuê sẽ có được quyền gì trên tấm ảnh của mình chụp khi được thuê chụp ảnh trong trường hợp (1) có thỏa thuận bằng văn bản về quyền copyright với người thuê chụp ảnh (là một thợ chụp ảnh ie không phải là khách hàng); hoặc (2) không có thỏa thuận bằng văn bản về copyright.

Em gọi tắt từ đây trở xuống người được thuê là NDT và người thuê là NT. Em xin trả lời theo từng điểm dưới đây:

(1) Có thỏa thuận bằng văn bản

Câu trả lời ở phần này rất dễ dàng như anh Hà đã nói. Quyền của NDT đối với ảnh của họ chụp sẽ được quyết định bởi thỏa thuận với NT. Thật ra đây là một vấn đề luật pháp chứ không phải là không thuộc luật pháp như Bonny nói. Luật hợp đồng là một (trong những) loại luật mà nó ít chịu sự chi phối của quy định (statutes) nhiều nhất vì quan điểm của luật pháp là tạo ra quyền tự do cao nhất với người tham gia hợp đồng. Chính sự tự do này làm thay đổi quyền của một người đối với sản phẩm trí tuệ của họ nên làm cho Bonny nghĩ rằng nó không nằm trong luật copyright. Thật ra không phải như thế.

Bonny có sợ rằng giả sử NDT "đi đêm" với khách hàng thì sao khi khách hàng liên hệ với họ trực tiếp thay vì với NT thì câu trả lời là nếu NDT làm vậy họ sẽ vi phạm hợp đồng đã ký vói NT và sẽ có thể bồi thường. Nếu ở một quốc gia mà có luật hợp đồng chặt chẽ thì bồi thường này là điều hoàn toàn có thể xảy ra cho nên NT không cần phải quan ngại (như trường hợp của anh Hà đã nêu).

(2) Không có thỏa thuận bằng văn bản

Ở điểm này trong câu hỏi của Bonny giống như câu hỏi trước đây anh BD đã từng hỏi. Trong trường hợp này, để biết được quyền trên bức ảnh thuộc về ai NDT hay NT phải xem xét các điểm sau đây:

(2)(i) Phải xem NDT quan hệ với NT, dưới con mắt của luật lao động, là employee (E) hay là independent contractor (IC). Nếu NDT là E thì trong thời gian làm việc phục vụ (service) cho người chủ (employer) tất cả những bức ảnh họ tạo ra có quyền sở hữu chủ là employer. Nếu NDT là IC thì, giả sử rằng không có bất cứ thỏa thuận không thành văn nào khác đi, quyền sở hữu chủ (bao gồm cả quyền copyright) là thuộc về NDT. Trong trường hợp này, khi NDT đưa ảnh cho NT sử dụng, NT được xem là licensee nghĩa là người được phép sử dụng ảnh mà không phải là sở hữu chủ (author). Vì vậy, NDT khi là IC có toàn quyền đem ảnh của mình lên portfolio của mình để quảng cáo mà không cần xin phép.

còn tiếp.

[Nikonian2006]

(2)(ii) Vậy câu hỏi tiếp theo sau điểm (2)(i) là làm sao để biết NDT là E hay là IC?

Để biết được điều này Bonny phải xem xét đến hai khía cạnh sau (a) degree of control và (b) totality of employment relationship. Điểm (a) là nói đến mức độ điều khiển của NT đối với NDT và điểm (b) là nói đến việc nhìn toàn thể mối quan hệ đó. Những điểm này không cần phải có văn bản thỏa thuận. Lấy ví dụ, trong thời gian làm việc NT điều khiển NDT như một "con rối" kêu A làm A kêu B làm B và NDT hoàn toàn không có quyền tự do quyết định của mình thì đó là employee-employe. Trong quan hệ lao động đó Bonny là "servant" còn employer là "master". Cái này để biết được Bonny phải nhìn vào từng quan hệ lao động cụ thể giữa hai người với nhau chứ không thể nào có câu trả lời chung cho tất cả các trường hợp.

(3) Chúng ta có cần phải đi đăng ký bản quyền các bức ảnh chúng ta chụp hay không trước khi được bảo vệ bản quyền?

Đây là phần thêm vào của em không phải từ câu hỏi của Bonny. Câu trả lời là không. Trong tất cả các loại của sản phẩm trí tuệ (bao gồm copyright, patent, design, trademark, confidential information) thì chỉ có patent, design và trademark là phải đăng ký thì mới được bảo vệ bản quyền. Các bức ảnh của các anh chị chụp là thuộc copyright nên nó sẽ được tự động bảo vệ về bản quyền ngay sau khi nó đã được hình thành.

Nếu những điều em nói ở trên có điểm nào Bonny cần hiểu thêm hoặc em nói chưa rõ ràng thì Bonny post lên đây hỏi tiếp.

Nếu anh có hỏi gì thêm
Vui lòng hỏi tiếp để em tận tường
Giúp anh hiểu rõ mọi đường
Làm việc hiệu suất phi thường nhe anh
Giúp anh hiểu rõ ngọn ngành
Giải tỏa thắc mắc xung quanh vấn đề

[street-eyes]

(2) Không có thỏa thuận bằng văn bản

... giả sử rằng không có bất cứ thỏa thuận không thành văn nào khác đi,..

còn tiếp.

trước hết cho em hỏi lại 1 tí: đây là không thành văn hay có thành văn, trong đoạn trên ạ?

[Nikonian2006]

(i) Em thấy ra được điều mà Bonny đã chưa hiểu rõ trong câu này rồi. Đó là do việc em dùng hai chữ "không" trong phrase này làm cho bạn hiểu rằng nó phủ định với nhau tạo ra nghĩa xác định. Trong đoạn văn trên, thỏa thuận đó là thỏa thuận không thành văn nghĩa không viết ra văn bản.

(ii) Trong một quan hệ lao động, đa số trường hợp là mọi người không có hợp đồng thuê mướn bằng văn bản ghi rõ ràng các điều khoản trong đó bao gồm (nhưng không giới hạn) ở việc ghi ra rõ ràng hai điểm sau đây:

(a) Một là không ghi rõ ràng người được thuê là employee hay independent contractor; và

(b) Hai là không ghi rõ ràng quyền sở hữu chủ của bức ảnh được chụp ra (quyền ownership) thuộc về ai người thuê hay người được thuê.

(iii) Chính vì lẽ đó cho nên để xác định quyền copyright thuộc về ai phải xét đến employee hay independent contractor.

(iv) Đây là phần trả lời đi chính ngay vào thắc mắc mới nhất của Bonny (bạn có thể disregard những điểm giải thích xung quanh ở trên), trong trường hợp hai người có thỏa thuận thuê mướn bằng miệng (verbal) hay không vằng văn bản với nhau, quan tòa cũng sẽ xem xét có bằng chứng hợp lệ nào khác trong quan hệ của họ cho thấy họ đã thỏa thuận gì (bằng miệng) vấn đề bản quyền hay không. Cũng có trường hợp không có hợp đồng bằng văn bản nhưng mà cách làm việc từ trước đến nay của người thuê là họ sẽ là người có quyền copyright trong tất cả mọi tình huống. Cái này gọi là "tiền lệ" làm việc của họ. Chính vì có thể có xảy ra việc không có hợp đồng văn bản nhưng đã có tiền lệ. Quan tòa sẽ công nhận tiền lệ này và phán quyết rằng người thuê mới là người có bản quyền.

(v) Vì lẽ nêu trên, để cho argument của em được chặt chẽ không bị sơ sót, em mới nói đến việc giả sử rằng họ chưa có bất cứ thỏa thuận nào bằng miệng khác đi liên quan đến vấn đề bản quyền chụp ảnh.

Nếu Bonny còn bất cứ thắc mắc nào khác chưa hiểu rõ vấn đề rất có thể do cách em viết chưa rõ ràng xin vui lòng post lên đây để hỏi tiếp.