ttuankiet
27-05-2014, 02:37 PM
Một vụ án nổi tiếng trong làng ảnh VN: A chọn góc và nhờ B chụp bằng máy của C. Vậy bản quyền thuộc về ai?
Mời anh em đọc tiếp sẽ rõ...
Bản quyền được xác định khi nào?
Trước đây, mỗi tác phẩm phải đem đi đăng ký bản quyền. Tuy nhiên ngày càng có quá nhiều tác phẩm được tạo ra với tốc độ chóng mặt trong thời đại kỹ thuật số. Luật bản quyền đã thay đổi và cập nhật... Ngay sau khi một tác phẩm vừa được tạo ra, bản quyền đã được xác lập (như một điều dĩ nhiên) và có hiệu lực bảo vệ ngay lập tức. Tức là sau khi bấm máy, ngay sau khi hoàn tất quá trình ghi vào thẻ nhớ thì tấm ảnh đã được bảo vệ bởi luật bản quyền. Chúc mừng anh em, và cảm ơn sự thay đổi này : ) Luật bản quyền áp dụng lên tất cả các lĩnh vực, không chỉ riêng về nhiếp ảnh như: hội họa, âm nhạc, phần mềm, kiến trúc, nông nghiệp (tạo ra giống mới), công nghệ (những phát minh), v.v...
Có bao nhiêu loại bản quyền? Có hai loại chủ yếu: thương mại và phi thương mại. Đặc biệt bản quyền thương mại sẽ khá phức tạp và phụ thuộc vào "giao kèo" giữ hai bên.
Bản quyền, bao gồm "bản" và "quyền"
"Bản" là phần ghi nhận tác giả đã tạo ra tác phẩm. Người đã tạo ra tác phẩm phải được ghi nhận và tên tác giả không được thay đổi và không bao giờ thay đổi. Thay đổi tên tác giả sẽ là một sự xâm hại nghiêm trọng vào tác phẩm. Chúng ta xem rất nhiều phim và nhận ra, trong tất cả các phim đều có lưu tên ê-kíp đã tạo ra phim đó, như: đạo diễn, quay phim, ánh sáng, âm thanh, kỹ thuật vi tính... vì họ là "tác giả" đã tạo nên cuốn phim đó, nên tên của họ phải được tôn trọng và ghi nhận. Vậy phim của Hollywood sau khi tạo ra có phải bản quyền thuộc về anh quay phim không? vì anh này bấm máy quay mà ? Mời anh em xem qua phần "quyền" để trả lời cho câu hỏi này.
Phần "quyền", phần cốt lõi của vấn đề và phần sẽ xảy ra tranh chấp. Đa số anh em nhầm lẫn rằng hình của mình chụp ra thì mình có "quyền". Thế bản quyền tất cả các phim của Hollywood thuộc về anh quay phim sao? Đương nhiên là không. Vì anh quay phim đã "bán" phần"quyền" của tác phẩm thông qua tiền lương rồi. Người trả tiền lương là công ty Hollywood, nên Hollywood trở thành pháp nhân có "quyền" trên tác phẩm. Điều này xảy ra tương tự với đạo diễn và diễn viên...
Tôi xin dùng vài hoàn cảnh thực tế để bổ sung thêm:
Thợ photoshop: hoàn toàn không có quyền trên tác phẩm, vì anh thợ đã bán quyền qua tiền lương.
Chụp ảnh cưới: bản quyền hoàn toàn thuộc về cô dâu và chú rể, người đã trực tiếp trả tiền mướn nhiếp ảnh gia (NAG) chụp. NAG đã bán "quyền" thông qua tiền lương hoặc tiền chụp ảnh nên không còn bất cứ quyền gì trên những tác phẩm này. Trong diễn đàn này Box ảnh cưới đang xâm phạm bản quyền, vì đem phổ biến tác phẩm chưa có phép của người có quyền. Xin lỗi anh em, tôi chỉ nói theo luật.
Chụp chân dung: nếu mẫu mướn NAG chụp thì sẽ như ảnh cưới, NAG hoàn toàn không có quyền trên tác phẩm. Nếu NAG mướn mẫu để chụp, NAG có toàn quyền trên tác phẩm vì mẫu đã bán quyền thông qua tiền lương. Nếu 2 bên chụp "cho vui" thì sao? Thì bản quyền vừa thuộc về NAG và mẫu. Hai bên có quyền sử dụng với mục đích phi thương mại, nếu dùng vào mục đích thương mại phải xin phép bên còn lại.
Chụp đời thường:
Bản quyền trong chụp đời thường khá phức tạp do "đụng" phải "quyền riêng tư" tùy vào mỗi quốc gia. Bản quyền nhiếp ảnh dính đến quyền riêng tư rất phức tạp, nên tôi xin bỏ qua.
Ảnh đời thường sẽ bị hạn chế về quyền nếu không chụp trong khu vực công cộng. Thế nào là công cộng? Khi chúng ta đứng trong khi vực không bị cấm (ai cũng đi vào khu vực này được) và ngướt lên thấy bầu trời là khu vực an toàn nhất cho ảnh đời thường. Vào khu vực mà ngướt lên không thấy bầu trời nghĩa là chúng ta đang đi vào khu vực riêng tư của một công ty hoặc tổ chức nào đó. Nếu chúng ta vào trung tâm mua sấm, thì chúng ta đang đi vào khu "riêng tư" của trung tâm, không còn là khu công cộng nữa, mặc dù nhộn nhịp người qua lại. Trung tâm mua sắm có và được cái "quyền" cấm chụp hình (dĩ nhiên). Chú ý: họ có quyền nhưng họ không dùng quyền này, họ để tự do chụp ảnh để thu hút mọi người tham quan, đánh vào tâm lý thích chụp ảnh của chúng ta (giới trẻ rất thích tự sướng). Ngoài ra, vào khu vực riêng tư thì việc chụp ảnh có thể bị hạn chế. Hạn chế thế nào? Có ba hạng:
1. Không được chụp
2. Được chụp, nhưng xem một mình, không được công bố
3. Được chụp, được công bố
Chú ý: do chụp trong khu vực riêng tư nên không bao giờ được dùng cho mục đích thương mại, nếu công ty hoặc tổ chức đó chưa cho phép. Tôi từng bị từ chối bán ảnh do ảnh được chụp trong công viên Disney Land (thuộc khu vực riêng tư).
Thông thường trong trung tâm mua sấm sẽ ở hạng mức ba. Anh em nên chú ý bảng cấm chụp hình trước khi bấm máy.
Chụp kiến trúc:
Tôi từng bị nhắc nhỡ về bản quyền thể loại ảnh này và họ từ chối bán ảnh của tôi. Trở lại luật bản quyền ở trên, bản quyền thiết kế của tòa nhà cũng được bảo vệ bởi luật bản quyền ngay khi nó vừa xây xong. Chụp ảnh những kiến trúc này chỉ có thể dùng để "tự sướng" hoặc chia sẻ xem cho vui chứ không "buôn bán" gì được. Vậy chụp ảnh thành phố thì sao? Được chấp nhận ở một số quốc gia. Một số khác thì không. Một số nơi cho phép nếu ảnh thành phố tập trung vào cả thành phố, sự phồng vinh, hoạt động của thành phố, và ngôi nhà kiến trúc chỉ là một phần của thành phố chứ không phải là tâm điểm của tấm ảnh.
***
Vụ Án Thứ Nhất
Tiệm chụp cưới A tố tiệm chụp cưới B ăn cắp ảnh để in album quảng cáo. Trong khi tiệm B là mua ảnh của thợ PTS.
Người đi đòi hình (tiệm A): Anh này đi đòi cả bản và quyền (do không hiểu về bản quyền). Thực chất anh ấy chỉ có thể đòi quyền tác giả, vì quyền sử dụng đã bán cho cô dâu chú rể rồi.
Thợ PTS: xâm phạm cả Bản lẫn Quyền
Tiệm B bị đòi: Nếu không chứng minh được bị thợ PTS lừa thì xâm phạm cả Bản lẫn Quyền.
Nhưng xâm phạm bản quyền thì sao? Thì "huề" cả làng... :D
***
Vụ Án Thứ Hai
Tôi xin quay lại một "vụ án" bản quyền "kinh thiên động địa", phức tạp vô cùng trong một kỳ thi ảnh: A chọn góc và nhờ B chụp bằng máy của C. Vậy bản quyền thuộc về ai? Trớ trêu là cuối cùng ảnh lại đoạt giải ! (chỉ còn biết kêu trời !)
C cho mượn máy, nên đã bán bán quyền với giá 0 đồng cho người mượn (mướn giá 0 đồng). Nếu C mà có quyền, hình tất cả các hình đều thuộc về Canon và Nikon rồi, vì máy của họ mà. C không có quyền gì trong phần này.
B không có quyền vì đã bán "quyền" với giá 0 đồng, thông qua việc chấp nhận lời nhờ vã. Nhờ vã nghĩa là làm không công (không tiền). Vì vậy B cũng không có gì.
A, B và C đều có phần BẢN vì cả ba là đồng tác giả, nhưng chỉ duy nhất A có được phần QUYỀN. Chú ý là phần BẢN của B và C phải được ghi nhận.
Cuối cùng B và C đòi phần quyền vì họ không hiểu gì về bản quyền ! Và chính xác là giải thưởng của tác phẩm phải thuộc về A.
** Anh em nên chú ý khi "bị" nhờ vã, anh em sẽ chỉ có phần bản mà không có phần quyền trên tác phẩm !
*************************************
Đạo đức trong nhiếp ảnh
Dù làm nghề nào cũng phải có đạo đức, cái mà chúng ta gọi là "đạo đức nghề nghiệp". Chúng ta tôn trọng bản quyền của người khác cũng như tôn trọng bản quyền của chính chúng ta. Đó là đạo đức. Không phải sợ người ta thưa kiện hoặc đến khi thưa kiện mới tôn trọng bản quyền. Không phải khách hàng không kiện thì chúng ta có thể đưa hình của họ lên mạng lung tung. Tôn trọng bản quyền là đạo đức của NAG, và cũng là tính chuyên nghiệp của NAG đó.
*************************************
1. Có người hỏi vặn lại tôi: "thế bác dùng Windows và Photoshop có bản quyền không?", thưa các anh là có ! : )
2. Tôi không cần bất cứ quyền gì trên bài viết này, ngay cả quyền tác giả. Mong anh em ra sức tìm hiểu, bổ sung, thay đổi và chỉnh sửa cho hoàn chỉnh, cho bài viết hay hơn, logic hơn (vì tôi viết rất chủ quan). Sau đó chia sẻ rộng rãi nhầm cho mọi người hiểu thêm về bản quyền.
3. Bài viết với mục đích đóng góp chia sẻ, anh em không cần "công kích", nếu chổ nào sai mời anh em "mạnh tay" thay đổi sữa chữa.
4. Do không biết để vào đâu nên post vào đây, ban quản trị vui lòng "dời" bài viết về chổ thích hợp. Đồng thời những đóng góp có giá trị, xin bqt "thoải mái" thêm vào bài viết.
Cảm ơn mọi người.
****************
Mời anh em đọc tiếp sẽ rõ...
Bản quyền được xác định khi nào?
Trước đây, mỗi tác phẩm phải đem đi đăng ký bản quyền. Tuy nhiên ngày càng có quá nhiều tác phẩm được tạo ra với tốc độ chóng mặt trong thời đại kỹ thuật số. Luật bản quyền đã thay đổi và cập nhật... Ngay sau khi một tác phẩm vừa được tạo ra, bản quyền đã được xác lập (như một điều dĩ nhiên) và có hiệu lực bảo vệ ngay lập tức. Tức là sau khi bấm máy, ngay sau khi hoàn tất quá trình ghi vào thẻ nhớ thì tấm ảnh đã được bảo vệ bởi luật bản quyền. Chúc mừng anh em, và cảm ơn sự thay đổi này : ) Luật bản quyền áp dụng lên tất cả các lĩnh vực, không chỉ riêng về nhiếp ảnh như: hội họa, âm nhạc, phần mềm, kiến trúc, nông nghiệp (tạo ra giống mới), công nghệ (những phát minh), v.v...
Có bao nhiêu loại bản quyền? Có hai loại chủ yếu: thương mại và phi thương mại. Đặc biệt bản quyền thương mại sẽ khá phức tạp và phụ thuộc vào "giao kèo" giữ hai bên.
Bản quyền, bao gồm "bản" và "quyền"
"Bản" là phần ghi nhận tác giả đã tạo ra tác phẩm. Người đã tạo ra tác phẩm phải được ghi nhận và tên tác giả không được thay đổi và không bao giờ thay đổi. Thay đổi tên tác giả sẽ là một sự xâm hại nghiêm trọng vào tác phẩm. Chúng ta xem rất nhiều phim và nhận ra, trong tất cả các phim đều có lưu tên ê-kíp đã tạo ra phim đó, như: đạo diễn, quay phim, ánh sáng, âm thanh, kỹ thuật vi tính... vì họ là "tác giả" đã tạo nên cuốn phim đó, nên tên của họ phải được tôn trọng và ghi nhận. Vậy phim của Hollywood sau khi tạo ra có phải bản quyền thuộc về anh quay phim không? vì anh này bấm máy quay mà ? Mời anh em xem qua phần "quyền" để trả lời cho câu hỏi này.
Phần "quyền", phần cốt lõi của vấn đề và phần sẽ xảy ra tranh chấp. Đa số anh em nhầm lẫn rằng hình của mình chụp ra thì mình có "quyền". Thế bản quyền tất cả các phim của Hollywood thuộc về anh quay phim sao? Đương nhiên là không. Vì anh quay phim đã "bán" phần"quyền" của tác phẩm thông qua tiền lương rồi. Người trả tiền lương là công ty Hollywood, nên Hollywood trở thành pháp nhân có "quyền" trên tác phẩm. Điều này xảy ra tương tự với đạo diễn và diễn viên...
Tôi xin dùng vài hoàn cảnh thực tế để bổ sung thêm:
Thợ photoshop: hoàn toàn không có quyền trên tác phẩm, vì anh thợ đã bán quyền qua tiền lương.
Chụp ảnh cưới: bản quyền hoàn toàn thuộc về cô dâu và chú rể, người đã trực tiếp trả tiền mướn nhiếp ảnh gia (NAG) chụp. NAG đã bán "quyền" thông qua tiền lương hoặc tiền chụp ảnh nên không còn bất cứ quyền gì trên những tác phẩm này. Trong diễn đàn này Box ảnh cưới đang xâm phạm bản quyền, vì đem phổ biến tác phẩm chưa có phép của người có quyền. Xin lỗi anh em, tôi chỉ nói theo luật.
Chụp chân dung: nếu mẫu mướn NAG chụp thì sẽ như ảnh cưới, NAG hoàn toàn không có quyền trên tác phẩm. Nếu NAG mướn mẫu để chụp, NAG có toàn quyền trên tác phẩm vì mẫu đã bán quyền thông qua tiền lương. Nếu 2 bên chụp "cho vui" thì sao? Thì bản quyền vừa thuộc về NAG và mẫu. Hai bên có quyền sử dụng với mục đích phi thương mại, nếu dùng vào mục đích thương mại phải xin phép bên còn lại.
Chụp đời thường:
Bản quyền trong chụp đời thường khá phức tạp do "đụng" phải "quyền riêng tư" tùy vào mỗi quốc gia. Bản quyền nhiếp ảnh dính đến quyền riêng tư rất phức tạp, nên tôi xin bỏ qua.
Ảnh đời thường sẽ bị hạn chế về quyền nếu không chụp trong khu vực công cộng. Thế nào là công cộng? Khi chúng ta đứng trong khi vực không bị cấm (ai cũng đi vào khu vực này được) và ngướt lên thấy bầu trời là khu vực an toàn nhất cho ảnh đời thường. Vào khu vực mà ngướt lên không thấy bầu trời nghĩa là chúng ta đang đi vào khu vực riêng tư của một công ty hoặc tổ chức nào đó. Nếu chúng ta vào trung tâm mua sấm, thì chúng ta đang đi vào khu "riêng tư" của trung tâm, không còn là khu công cộng nữa, mặc dù nhộn nhịp người qua lại. Trung tâm mua sắm có và được cái "quyền" cấm chụp hình (dĩ nhiên). Chú ý: họ có quyền nhưng họ không dùng quyền này, họ để tự do chụp ảnh để thu hút mọi người tham quan, đánh vào tâm lý thích chụp ảnh của chúng ta (giới trẻ rất thích tự sướng). Ngoài ra, vào khu vực riêng tư thì việc chụp ảnh có thể bị hạn chế. Hạn chế thế nào? Có ba hạng:
1. Không được chụp
2. Được chụp, nhưng xem một mình, không được công bố
3. Được chụp, được công bố
Chú ý: do chụp trong khu vực riêng tư nên không bao giờ được dùng cho mục đích thương mại, nếu công ty hoặc tổ chức đó chưa cho phép. Tôi từng bị từ chối bán ảnh do ảnh được chụp trong công viên Disney Land (thuộc khu vực riêng tư).
Thông thường trong trung tâm mua sấm sẽ ở hạng mức ba. Anh em nên chú ý bảng cấm chụp hình trước khi bấm máy.
Chụp kiến trúc:
Tôi từng bị nhắc nhỡ về bản quyền thể loại ảnh này và họ từ chối bán ảnh của tôi. Trở lại luật bản quyền ở trên, bản quyền thiết kế của tòa nhà cũng được bảo vệ bởi luật bản quyền ngay khi nó vừa xây xong. Chụp ảnh những kiến trúc này chỉ có thể dùng để "tự sướng" hoặc chia sẻ xem cho vui chứ không "buôn bán" gì được. Vậy chụp ảnh thành phố thì sao? Được chấp nhận ở một số quốc gia. Một số khác thì không. Một số nơi cho phép nếu ảnh thành phố tập trung vào cả thành phố, sự phồng vinh, hoạt động của thành phố, và ngôi nhà kiến trúc chỉ là một phần của thành phố chứ không phải là tâm điểm của tấm ảnh.
***
Vụ Án Thứ Nhất
Tiệm chụp cưới A tố tiệm chụp cưới B ăn cắp ảnh để in album quảng cáo. Trong khi tiệm B là mua ảnh của thợ PTS.
Người đi đòi hình (tiệm A): Anh này đi đòi cả bản và quyền (do không hiểu về bản quyền). Thực chất anh ấy chỉ có thể đòi quyền tác giả, vì quyền sử dụng đã bán cho cô dâu chú rể rồi.
Thợ PTS: xâm phạm cả Bản lẫn Quyền
Tiệm B bị đòi: Nếu không chứng minh được bị thợ PTS lừa thì xâm phạm cả Bản lẫn Quyền.
Nhưng xâm phạm bản quyền thì sao? Thì "huề" cả làng... :D
***
Vụ Án Thứ Hai
Tôi xin quay lại một "vụ án" bản quyền "kinh thiên động địa", phức tạp vô cùng trong một kỳ thi ảnh: A chọn góc và nhờ B chụp bằng máy của C. Vậy bản quyền thuộc về ai? Trớ trêu là cuối cùng ảnh lại đoạt giải ! (chỉ còn biết kêu trời !)
C cho mượn máy, nên đã bán bán quyền với giá 0 đồng cho người mượn (mướn giá 0 đồng). Nếu C mà có quyền, hình tất cả các hình đều thuộc về Canon và Nikon rồi, vì máy của họ mà. C không có quyền gì trong phần này.
B không có quyền vì đã bán "quyền" với giá 0 đồng, thông qua việc chấp nhận lời nhờ vã. Nhờ vã nghĩa là làm không công (không tiền). Vì vậy B cũng không có gì.
A, B và C đều có phần BẢN vì cả ba là đồng tác giả, nhưng chỉ duy nhất A có được phần QUYỀN. Chú ý là phần BẢN của B và C phải được ghi nhận.
Cuối cùng B và C đòi phần quyền vì họ không hiểu gì về bản quyền ! Và chính xác là giải thưởng của tác phẩm phải thuộc về A.
** Anh em nên chú ý khi "bị" nhờ vã, anh em sẽ chỉ có phần bản mà không có phần quyền trên tác phẩm !
*************************************
Đạo đức trong nhiếp ảnh
Dù làm nghề nào cũng phải có đạo đức, cái mà chúng ta gọi là "đạo đức nghề nghiệp". Chúng ta tôn trọng bản quyền của người khác cũng như tôn trọng bản quyền của chính chúng ta. Đó là đạo đức. Không phải sợ người ta thưa kiện hoặc đến khi thưa kiện mới tôn trọng bản quyền. Không phải khách hàng không kiện thì chúng ta có thể đưa hình của họ lên mạng lung tung. Tôn trọng bản quyền là đạo đức của NAG, và cũng là tính chuyên nghiệp của NAG đó.
*************************************
1. Có người hỏi vặn lại tôi: "thế bác dùng Windows và Photoshop có bản quyền không?", thưa các anh là có ! : )
2. Tôi không cần bất cứ quyền gì trên bài viết này, ngay cả quyền tác giả. Mong anh em ra sức tìm hiểu, bổ sung, thay đổi và chỉnh sửa cho hoàn chỉnh, cho bài viết hay hơn, logic hơn (vì tôi viết rất chủ quan). Sau đó chia sẻ rộng rãi nhầm cho mọi người hiểu thêm về bản quyền.
3. Bài viết với mục đích đóng góp chia sẻ, anh em không cần "công kích", nếu chổ nào sai mời anh em "mạnh tay" thay đổi sữa chữa.
4. Do không biết để vào đâu nên post vào đây, ban quản trị vui lòng "dời" bài viết về chổ thích hợp. Đồng thời những đóng góp có giá trị, xin bqt "thoải mái" thêm vào bài viết.
Cảm ơn mọi người.
****************